[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.RûniÒtin, oturmak.RûpiÒt, diÒ., astar.Rûpel, er., sayfa. 283  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 284Ser- (ser edatÈ), yükselme fikri ifade eder.Serderî, er., kapÈnÈn üst eÒifii.Serevraz, diÒ., yokuÒ, yükseliÒ.Serhev, sÈf., düzenli, derli toplu.Tev-, têk- (di hev, di êk in büzülmüÒü).Tê- (di wî, di wê nin büzülmüÒü).Têxistin, içine sokmak.Ve-, baÒlÈca açÈlÈÒ ve yinelemek fikri verir.Vebûn, açÈlmak, yumurtadan çÈkmak.Vedan, ayÈrmak.Vegeriyan, dönmek, geri gelmek.Vejandin, canlandÈrmak.Vemirandin, söndürmek.Vexwarin, içmek.Vexwandin, davet etmek, çafiÈrmak.Wer-, dolanma, dönme hareketi belirtir.Werbûn, tepetaklak yuvarlanmak.Li& werhatin, etrafÈ çevirmek, sarmak.Wergerandin, döndürmek, dolandÈrmak, çevirmek.Xwe-xwey- (dön.zam.xwe), aidiyet, özgülük ifade eder.Xwemal, sÈf., özel.Xwebînî, diÒ., bencillik, egoizm.Xwebûn, diÒ., bafiÈmsÈzlÈk.Xwerû, sÈf., saf, özgün.Bunlardan baÒka, sayÈ adlarÈnÈn çofiu da önek olarak kullanÈlmaya elve-riÒlidir.Ör.: Yekaheng, tekdüze, monoton.Yekçav, sif.tek gözlü.Durû, sÈf., ikiyüzlü, riyakar.SêgûÒe, sÈf., üçgenimsi, üç köÒeli.Çarpê, sÈf., dörtayaklÈ.Çarmedor, dÈÒ., çevre, etraf. 284  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 285A t a s ö z ü.Çira nîne ko heta sibehê pêkeve, lamba defiil ki sabaha kadaryansÈn.Dinê li dinê, çavê gur li bizinê, dünya dünya kaldÈkça kurt keçiyigözetleyecektir.II.SONEKLER270.TÈpkÈ önekler gibi, soneklerin de bir kÈsmÈ «kalÈtsal» dÈr (baÒlÈcabirkaçÈnÈ sayarsak: -a, -ak, -asa, -awer, -ar, -bar, -dar, -ek, -î, -mend, -van).Difierleri fiil köklerinden (-kir, -kuj, -nivîs, -zan, vb.) ya da ad kök-lerinden (-eh, -yar, -xane, vb.) elde edilmiÒtir.Ëkinci kategoriden olanlarÈnkökeni yeri geldikçe gösterilecektir.Par.269 daki açÈklamada önekler hakkÈnda belirtilmiÒ olan gözlem bukonuda da geçerlidir.Bir kÈsÈm çok seyrek kullanÈlmakla birlikte soneklerinde elden geldifiince tam bir dökümü yapÈlmaya çalÈÒÈlacaktÈr.Soneklerin çok fazla oluÒu nedeniyle ve açÈklamanÈn daha açÈk olmasÈiçin aÒafiÈdaki liste birkaç paragrafa ayrÈlmÈÒtÈr: niteleme sonekleri (par.271ve 272), araç sonekleri (par.273), yer sonekleri (par.274) ve soyutlmasonekleri (par.275).Belirteç sonekleri için par.254 e bakÈlmalÈdÈr.2 7 1.I.-Niteleme ve bafiÈntÈ sonekleri.- a.Beza, sÈf., çabuk, hÈzlÈ (bez, koÒu).Zana, sÈf., bilen, bilgin (zanîn, bilmek ten zan).- ak.Ronak, sÈf., ÈÒÈklÈ, aydÈnlÈk (ron, diÒ., aydÈnlÈk).Heftak, diÒ., bir çeÒit kemer, kuÒak (heft, yedi);- al.Heval, er., arkadaÒ (hev).Delal, sÈf., aziz, sevgili (dil). 285  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 286- an.Aliyan, sÈf., batÈk, batmÈÒ.Heyran, sÈf., hayran (heyirîn, ÒaÒkÈna dönmek).- ane, tarz belirtir.Mîrane, sÈf., Òahane.Mêrane, sÈf., erkekçe;- ar, bk.-awer."erar, sÈf., savaÒçÈ.Diyar, sÈf., görünen, seçkin, (dîtîn, görmek ten).- asa, biçiminde, tarzÈnda.Hûtasa, sÈf., devasa (hût, er., dev).- awer, - awêr.Bîrawer, sÈf., ünlü, unutulmaz.Dilawêr, sÈf., dilaver (dil).Cengawer, sÈf., cengaver.- bar.Xwarbar, sÈf., yenebilir.Dîbar, sÈf., görülebilir.Nedîbar, sÈf., görülmez, görünmeyen.Guhêrbar, sÈf., defiiÒken.- bare.Pêncbare, sÈf., beÒ kat.- dar.Ahengdar, sÈf., ahenktar, uyumlu.Avdar, sÈf., sulak (av, su).- daÒ.SînordaÒ, sÈf., sÈnÈrdaÒ (sînor, sÈnÈr).XêrdaÒ, sÈf., iyiliksever (xêr, iyilik, hayÈr).- e, - ÈmsÈ, -trak.Sore, sÈf., kÈrmÈzÈmsÈ, kÈrmÈzÈmtrak.Keske, sÈf., yeÒilimsi, yeÒilimtrak. 286  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 287Gewre, sÈf., beyazÈmsÈ, beyazÈmtÈrak.Dermale, sÈf., evin kapÈsÈnda yetiÒtirilmiÒ hayvana denir:yakÈn, tanÈdÈk, içli dÈÒlÈ.Bijarte, sÈf., seçkin, muteber.- ende."ermende, sÈf.utangaç, sÈkÈlgan.- fam, -rengi.Gulfam, sÈf., gülrengi.- gaz.Belengaz, sÈf., yoksul, sefil (bela, felaket).- gîr (girtin, almak tan).Avgîr, sÈf., bataklÈk.- gon.Algon, sÈf., koyu pembe.Argon, sÈf., ateÒ rengi.Avgon, sÈf., gök mavisi.- î, bafiÈntÈ, köken, aidiyet gösterir.Midyadî, sÈf., Midyat dofiumlu.Botî, sÈf., BotanlÈ.Înglizî, sÈf.ingiliz.Avî, sÈf., sulu, sulak, sulanmÈÒ.Bawî, sÈf., ÒiÒ, ÒiÒkin, romatizmalÈ.Tawî, sÈf., ateÒli, sÈtmalÈ.Xwînî, sÈf., katil (xwîn, diÒ., kan).Gundî, sÈf., köylü.Bajarî, sÈf., kentli, Òehirli.- în.Zîvîn, sÈf., gümüÒi.Agirîn, sÈf., tutuÒan, tutuÒkan.Bingehî, sÈf., temel, esas.- îr.Dilîr, sÈf.yifiit, kahraman. 287  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 288- mend.Bawermend, sÈf., mümin.Dewlemend, sÈf., zengin (dewlet, servet).Hinermend, sÈf., hünerli, yetenekli, sanatçÈ.- nak.Derdnak, sÈf., dertli.Agirnak, sÈf., yakÈcÈ, ateÒli (agir, ateÒ).- reng.Sorereng, sÈf., koyu kÈrmÈzÈ.- sar."ermesar, sÈf., utangaç, edepli.- ûr.Rencûr, sÈf., afirÈlÈ, acÈlÈ (renc, afirÈ, acÈ, dert).- van.Dilovan, sÈf., merhametli, gönlü yüce.Mihrivan, sÈf., bafiÈÒlayÈcÈ.- vanî."erevanî, sÈf., savaÒçÈ.- ver.Girover, sÈf., yuvarlak.- war.Bendewar, sÈf., ilgili, beklentili.Ëmîdwar, sÈf., ümitvar.- wer.Bextwer, sÈf., mutlu.Bîrewer, sÈf., bilinçli.Azwer, sÈf., ihtiraslÈ.- yar.Bextyar, sÈf., bahtiyar.- za (zayîn, çocuk dofiurmak).Hevalza, sÈf., ikiz. 288  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 289272.II.- Küçültme ve kötüleme sonekleri.- ik, küçültme için en sÈk kullanÈlan sonek.Mêrik, er., adamcafiÈz.Keçik, diÒ., kÈzcafiÈz.Kurik, diÒ., ofilancÈk.- înok, bk.- o, - ok.Xapînok, sÈf., dalavereci, sinsi.- îtik, küçültme soneki.Bangerîtik, er., tomarcÈk, merdanecik.- îvk ya da îfk, -iÒk, küçültme sonekinin ikizleri.Gulîfk, diÒ., yuvarlak püskülcük.GermiÒk, diÒ., sivilce, sÈkÈntÈ sivilcesi.- o, - ok, - oke, bazen kötüleme anlamÈ da taÒÈyan küçültme soneki.Xwaro, sÈf., aÒafiÈlÈk, alçak.Zero, sÈf., sarÈmsÈ.Xapo, sÈf., dalavereci, aldatÈcÈ.Kenok, sÈf., güleç.Mirovok, er., çelimsiz adam.Tirsok, sÈf., ödlek, korkak.Axayok, er., afiacÈk."iloke, sÈf., yafiÈÒlÈ.- ole, bk.- onek.Zirtole, bk.zirtonek.- olek, - olik, küçültme.Gulolik, diÒ., bobin, masura, makara, (gule, kurÒun).Çînçolek, diÒ., küçük salÈncak.- onek, -ok un ikizi.Zirtonek, sÈf., övüngen, palavracÈ.Tirsonek, sÈf., ödlek, korkak.- or, küçültme.Gulor, diÒ., küçük top, topcuk. 289  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 290- oyî, çofiunlukla kötüleme soneki.Pesnoyî, sÈf., övüngen, palavracÈ."eroyî, sÈf., kavgacÈ.273.III.- Araç (meslek ya da alet, iÒlev, vb.) sonekleri.Bu kategorideki soneklerin çofiu fiil köklerinden dofimuÒtur.- ajo (ajotin, sürmek, yürütmek).Kerajo, er., eÒek sürücüsü.- arGuhar, diÒ., kulak küpesi.Kovar, diÒ., dergi.Nivîsar, diÒ., yazÈ, yazÈlÈ metin.- avêj (avêtin, atmak, fÈrlatmak)Tîravêj, er., okçu.- ban, koruma, bekleme.Pasban, er., bekçi.Dergehban, er., kapÈcÈ.- baz (oynayan)."ûrbaz, er., kÈlÈçla dövüÒen, eskrimci.Canbaz, er., cambaz, akrobat.- bend (bafilayan).Dorbend, diÒ., çerçeve.Nalbend, er., nalbant.Qesirbend, er., mimar.Sîngebend, diÒ., göfiüslük.Hevalbend, er., müttefik.- ber (birin, taÒÈmak tan).Emirber, er., emirber.Rihber, er., canlÈ.Rêber, er., rehber, kÈlavuz.Dilber, sÈf., dilber. 290  Gramm.22 11/01/99 12:57 Page 291- bêj (gotin, demek ten).Çîrokbêj, er., masalcÈ, hikâyeci;Dengbêj, er., ozan, halk ozanÈ.- bir (birîn, kesmek ten).Cawbir, er., makas.Avbir, diÒ., toprak bent, su bendi.Çolbir, sÈf., iyi yürüyücü.- cî, - çî, genellikle meslek gösteren sonek.Deveçî, er., deveci;Qehwecî, er., kahveci.- çîn (çandin, dikmek, bitmek, yetiÒtirmek).Derewçîn, sÈf., yalancÈ.- dan ya da dank (içeren).Avdank, diÒ., küp, kova."imadan, diÒ., Òamdan.- dar (sahip olan, tutan).Aldar, er., bayraktar.Guhdar, sÈf., dinleyici.Maldar, sÈf., zengin.Hewcedar, sÈf., muhtaç.- dêr.Dengdêr, diÒ., ünlü, sesli.Çavdêr, er., gözetleyici, gözlemleyici.- dirû (dirûtin, dikmek ten).Soldirû, er., eskici (ayakkabÈ onaran).- dok, - ox.Birandok, er., ekin biçici (hasatçÈ).Xeberdok, er., haberci.Çêkirox, er., yapÈcÈ, imalatçÈ, yaratÈcÈ.- dos, - dirû nun ikizi.Pînedos, er [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • centka.pev.pl
  •