Pełka L. Polska demonologia ludowa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dlatego też powszechnymzjawiskiem stało się umiejscawianie granicy funkcjonowania danego tabu na dzień mającyokreśloną wymowę kultową.Na terenach Słowiańszczyzny zachodniej i środkowej granicę takąstanowił dzień poprzedzający najkrótszą noc w roku (Noc Kupalna, Kupalnocka, Sobótka), tj.nadzień 23 czerwca, co w liturgii rzymskokatolickiej powiązane zostało z kultem św.Jana Chrzciciela(Noc Zwiętojańska).Powiązanie to jest jednym z wyrazów ludowego synkretyzmu religijnego i sta-nowi relikt tzw.dwuwiary funkcjonującej przez długi okres w naszej kulturze ludowej.Znalazło totakże swój wyraz w dziedzinie przysłów (np. Już Jan ochrzcił wszystkie wody, odtąd wam niebędą szkodzić") i opowieści ludowych.Przy rozważaniu działalności" przypisywanej demonicznym wyobrażeniom wodnym womawianych regionach kraju nie sposób pominąć milczeniem zjawiska wzmiankowanego powyżejtabu kąpania się, granicy jego funkcjonalności oraz grożących człowiekowi konsekwencji wprzypadku jego naruszenia.Tym bardziej jest to istotne, że ok.86% informatorów stwierdziłoistnienie takiego tabu w swoich miejscowościach.Zarysowały się natomiast rozbieżności wpoglądach na próg graniczny jego funkcjonowania społecznego.Rozbieżności te sprowadzić możnado trzech zasadniczych grup poglądów, a mianowicie:a) Najbardziej powszechny krąg poglądów (95%) uznających za próg graniczny tabu kąpieli dnimające w religii chrześcijańskiej pewne uwarunkowania liturgiczne i niekiedy odniesienia dosłowiańskiego kalendarza agrarnego.Do dni takich zaliczane są: 25 kwietnia (św.Marka), 24czerwca (św.Jana), jak również w nielicznych przypadkach: 29 czerwca (św.św.Piotra i Pawła), 15sierpnia (Wniebowzięcie MB) oraz ruchome święto Bożego Ciała;b) Krąg poglądów (2%) wiążących dany próg z pewnymi dniami okresu wiosennego, jak 21 marca(pierwszy dzień wiosny kalendarzowej), czy pierwszy dzień maja, bez wchodzenia w jakiekolwiekrelacje z wierzeniami chrześcijańskimi;c) Krąg poglądów (3%) ustalających, iż progiem takim są określone zjawiska atmosferyczne, np.pierwsza wiosenna burza czy pierwszy grzmot po letnim przesileniu słońca lub zjawiska z zakresuwegetacji roślinnej (np.początek kwitnienia zbóż).Według poglądów ponad 75% informatorów osoby nie przestrzegające tabu kąpania się w okresiezimowo-wiosennym spotkać mogą ciężkie choroby (46%), utopienie się (50%), a w nielicznychprzypadkach (ok.4%) konsekwencje te mogły wyrażać się w niepowodzeniach życiowych czyoddziaływaniach złych mocy.Celem zobrazowania związku występującego między sferą wierzeńdemonicznych a omawianym tabu kąpania odwołujemy się do wypowiedzi informatorów. Wolno się kąpać od pierwszego grzmotu, tj.zazwyczaj po św.Janie.Wcześniej jest szkodliwe imożna zachorować, bo woda nie jest czysta" (AKE UMCS, 62). Kąpać się można od św.Jana Chrzciciela.Dawniej jeszcze panował zwyczaj lania na wodę wdniu 24 czerwca wody święconej, aby zniszczyć zło, które przez zimę zalęgło się w wodzie" (AKEUMCS, 63). Mówiono, że kąpać się można od św.Jana, jak zakwitnie paproć.Jeżeli ktoś się wcześniejwykąpał, to wciągał go topielec" (AKE UMCS, 1129). Kąpać się było wolno od Bożego Ciała, bo �Na Boże Ciało skacz do wody śmiało�.Jeżeli ktośsię kąpał przed tym terminem i zdarzało się, że się utopił, to mówiono, że wciągnął go topielec"(AKE UMCS, 1454).89 Na wiosnę wolno się kąpać od 25 kwietnia od św.Marka.Mówiono, że �Zw.Marek włożyłdo wody ogarek�.Ci, którzy kąpali się przed sw.Markiem, mieli niepowodzenia w życiu, np.cielęim zdechło, kury przestawały się nieść itd." (AKE UMCS, 1050).Za najbardziej skuteczne środki obronne przed działaniem topielców i pokrewnych im postacidemonicznych uznawano unikanie zwłaszcza nocną porą niebezpiecznych miejscuchodzących za ich siedziby oraz ścisłe przestrzeganie tabu kąpania się przed tradycyjnieustalonym terminem.Na zakończenie przytoczyć jeszcze można kilka fragmentów wypowiedzi informatorówodnoszących się do funkcjonujących we wschodnich regionach Polski wątków wierzeń w demonywodne."W Kobylance było rodzeństwo: brat i siostra.Mieszkali oni niedaleko dworu nad rzeką obrośniętąłozinami.Pewnego wieczoru, jak dziewczyna wracała do domu, podszedł do niej ładnie ubrany po miejsku mężczyzna i poprosił ją, żeby poszła z nim tańczyć.Na drugi dzień znaleziono jąutopioną w bardzo płytkiej wodzie, a ubranie jej było porozrzucane po przybrzeżnych krzakach.Utopił ją topielec" (AKF.UMCS.1045). Było to 37 lat temu.Wieczorem wracałem od sąsiada do domu.Raptem zastąpiła mi drogę świnia [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki