Broda, Marian Mentalnoć, tradycja i bolszewicko komunistyczne dowiadczenie Rosji (2007)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Klucz do rozwiązania tej ogólnoludzkiej zagadki daje się na szczę-ście, w przekonaniu Rosjanina, znalezć nie gdzie indziej zresztą niż na ziemi ra-dzieckiej i w sferze tamtejszych dokonań i doświadczeń.Jest nim twierdziW.Rogowin: Głębokie uprzytomnienie sobie historycznych lekcji przeszłości,zgłębienie politycznego i ideowego dziedzictwa lat 30., rozwijających komuni-styczne idee w nieprzejednanej walce ze stalinizmem& 64Stanowisko Rogowina było typowym zjawiskiem przejściowym: z jednej stro-ny stanowiło efekt rozpadu poprzedniej wiary w określoną formułę marksistow-skiego demaskowanego teraz jako wypaczone, stalinowskie rozwiązania za-gadki dziejów, z drugiej podtrzymywało ono ufność w odpowiadającą ambi-cjom myślenia pozostającego w strukturach mitu możliwość znalezienia roz-wiązania w sferze, oczyszczonych z wypaczeń i deformacji, prawd i doświadczeńrosyjskiego marksizmu.Pózniej obok pojawiających się prób zdystansowania63W.Rogowin, Włast' i opozycyi, Moskwa 1993, s.3.64Tamże, s.378. 137się od podobnego sposobu pojmowania spraw i problemów Rosji w ogóle prze-jawom kontynuacji analogicznych postaw towarzyszyć będzie raczej, w miarępostępującej erozji zideologizowanego, komunistycznego wyznania wiary, po-wrót do formuł bardziej tradycyjnych: prawosławnej, panslawistycznej, euroazja-tyckiej i przede wszystkim wielkomocarstwowej jako takiej itp.Bardziej umiarkowani marksiści rosyjscy nie bronią już wszystkich racji teo-retycznych dzieła Marksa, a jedynie tego, co w ich przekonaniu da się jeszcze można i powinno się uratować.Bardzo symptomatyczna jest tu choćby pracaIriny Starodubrowskiej i Władimira Mau Wielikije riewolucyji od Kromwiela doPutina, dedykowana Gorbaczowowi i Gajdarowi.Opierając się na ogólnej tezieMarksa i Engelsa o sprzeczności między siłami wytwórczymi i stosunkami pro-dukcji oraz na ich wypowiedziach, podkreślających konflikt między naturą wiel-kiej produkcji przemysłowej a kapitalistycznymi siłami wytwórczymi, objaśniająoni stalinowski sukces w stworzeniu ciężkiego przemysłu czy pomocy central-nego planowania (jako przyp.M.B.) związany właśnie z tym momentem 65.Aktualność wywodzą cytowani ostatnio autorzy zachowała ta część teoriimarksistowskiej, która nie dotyczy walki klasowej proletariatu i burżuazji czywizji społeczeństwa komunistycznego, lecz związana jest z marksistowskimiwyobrażeniami o mechanizmach społecznego postępu w szerokim znaczeniu te-go słowa, roli rozmaitych elementów w tym procesie i typie sprzeczności, cha-rakteryzujących wyczerpanie tego czy innego społecznego ustroju z punktu wi-dzenia perspektyw rozwoju technologii i produkcji w ogóle 66.W przekonaniu Aleksandra Zinowjewa dla którego marksizm pozostaje najwspanialszą ideologią w historii ludzkości pod względem treści, pod wzglę-dem poziomu intelektualnego i pod względem roli, którą odegrał 67 cynicznymkłamstwem jest z kolei twierdzenie, że przyczyną upadku rosyjskiego komuniz-mu była jego wewnętrzna bezsilność. Rosyjski komunizm był młodym i zdol-nym do życia tworem społecznym, znajdował się na samym początku swego bytuhistorycznego, nie przeżył się, nie zniedołężniał wewnętrznie.Został po prostuzamordowany 68 poległ w walce z Zachodem.Mimo tak jednoznacznej deklaracji Zinowjew wskazuje nie dostrzegającwzajemnej kolizji między formułowanymi przez siebie objaśnieniami na zwią-zaną z samą istotą sowieckiego komunizmu niezdolność sowieckiego komunizmudo zorganizowania w jedną całość masy ludzi, krajów i narodów69.Pokazujerównież nieprzypadkowy charakter procesu obumierania sowieckiej ideologii:gdy społeczeństwo sowieckie wkroczyło w fazę rozwiniętego socjalizmu, sam65I.Starodubrowskaj a, W.Mau, Wielikije riewolucyi ot Kromwiela do Putina, Moskwa2004, s.412.66Tamże.67A.Zinowjew, Idieołogija partii buduszczego, Moskwa 2003, s.58.68Tamże, s.159.69Por.: tamże, s.159.138zdrowy rozsądek wystarczył, by ludzie uświadomili sobie, że żadnego rajskiegokomunizmu obiecywanego przez twórców marksizmu nie będzie.Zrozumieliwówczas, że społeczny twór, z którym mieli na co dzień do czynienie, był tym,czym faktycznie jest komunizm; wcześniej od komunizmu oczekiwali oni tego,co obiecywali im ideolodzy i przywódcy, rzeczywistość społeczna okazała sięjednak przeciwieństwem tych nadziei.Autentycznie pociągający ich ideał prze-kształcił się w ideologiczną pustkę i przedmiot kpiny70.Następstwa upadkuZwiązku Sowieckiego i całego obozu państw z nim związanych okazały się zre-sztą, jak ocenia Zinowjew, fatalne: W krajach tej części świata zaczęła się epo-ka ewolucyjnego regresu, epoka totalnej społecznej reakcji 71 zorientowanejantykomunistycznie, antysocjalistycznie, antydemokratycznie i antyliberalnie.W podobnej do pewnego stopnia perspektywie dzieło Lenina odbiera i oceniaIlja Lewiasz, ubolewający, że w Rosji sowa Minerwy wylatuje dopiero o półno-cy.Wyrazem spóznionej już, niestety, mądrości okazał się, w przekonaniu przy-wołanego badacza, pózny leninizm, będący rekwiem po klasycznym leninizmierewolucyjnym okresie �burzy i naporu�, po �czerwonogwardyjskim ataku� na hi-storię jako na naturalny, organiczny proces.Jego podstawowe koncepty postę-powy charakter kapitalizmu państwowego i wolnego handlu, spółdzielczościi NEP-u, demokratyzacja kierownictwa partyjnego i wyrzeczenie się perma-nentnej rewolucji ogólnoświatowej były słuszne, ale spóznione.[.] Lenin niezdecydował się targnąć na mesjanistyczną ideę �dyktatury proletariatu�, wszech-władzy partii-państwa 72.Objaśniając, dlaczego tak się stało, nie zdejmuje onjednak odpowiedzialności z dzieła Lenina: Leninizm był już brzemienny stali-nowskim monstrum 73.Sam stalinizm i jego panowanie w Rosji Lewiasz wywo-dzi z głębi państwowo-narodowej i kulturowo-społecznej historii tego kraju:W głębinowej, archetypowej więzi stalinizm jest prawowitym spadkobiercą rosyjskiejtradycji etatystycznej, delegowania nieświadomej woli politycznej Lewiatanowi, widzialne-mu charyzmatycznemu wodzowi, miłości i nienawiści do niego, niedojrzałości społeczeń-stwa obywatelskiego i ewolucyjnej metodologii usuwania napięcia społecznego, stałego po-ruszania się historycznego wahadła między biegunami straszliwego buntu rosyjskiegoi jego poskramiacza superetatyzmu74.Od uwikłań w leninowską ideologię całkowicie wolne wydaje się być obja-śnienie zródeł upadku Związku Sowieckiego przedstawione przez Aleksandra Li-patowa, sięgające bardzo głęboko jego uwarunkowań i przyczyn.Zwraca onuwagę na zakorzenienie systemu bolszewicko-sowieckiego w tamtejszej, wielo-wiekowej tradycji politycznego myślenia i mentalności, w której wartością na-70Por.: tamże, s.230 232.71Tamże, s.5.72I [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki