[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jakoż w każ-dej akcji, przy wolności znajduje się ochota, przyochocie emulacja, przy emulacji doskonałość.Dlatego też nie mamy ani manufaktur bogacącychpaństwo, ani rzemiosł rozmaitych dopowszechnego zażywania i wygody życia; trzeba to wszystko zcudzych krajów sprowadzać, siebie ubożąc, a cu-dze commercia23 bogacąc.Pomiarkowała Opatrzność boska wszystkie kon-dycje, z tą proporcją, że każdy według niej żyćmoże; jednym dała przy urodzeniu różne talenta donabycia fortuny; inszym sposobność do susten-tacji; jedni przez pracę ubogich się bogacą, ubodzyzaś przez potrzebę bogatych się konserwują.Azatem należy mieć staranie o ich konserwacji,nagradzając owszem to, co im natura ujęła.Niepowinniśmy cierpieć ich mizerii, w którejśmy sięsami porodzić mogli; ta zaś mizeria przez nic bar-dziej się nie wydaje, jako naprzód przez to, żechłopa żadna sprawiedliwość nie ubezpiecza, ani wżyciu, ani w jego dobytku.Pryncypalna obligacja gubernii24 jest, obmyślećsecuritatem25 każdemu ziemianinowi; chłop jej unas żadnej nie ma, kiedy pan jego często z pasjialbo zawziętości, bez sądu, proprio nutu26, możekazać stracić poddanego, czego najudzielniejszymonarcha nie czyni, największego winowajcę niekarząc życiem, tylko per viam ordinariam legitimijudicii27.Są insze jura dominii28 dziedzica nad pod-danym, których, uchowaj Boże ,nie tykam; ale codo sprawiedliwości ditinquo29, że ją może admini-strare30 każdy w swoich dobrach, ale te sądy party-kularne nie powinnyby być, tylko primae instan-tiae31, z których żeby apelować się godziło do są-dów grodzkich i trybunału, które są subsellia32władzę rzeczypospolitej reprezentujące, ponieważta sama ma jus gladii, et potestatem definitivam33 wsądach; od których jeżeli sam szlachcic depen-det34, a za cóż im jego poddany nie ma subesse35?który primitive36 jest poddany Rzeczypospolitej, żeby mógł krzywdy swojej dochodzić, kiedy ją nie-słusznie ponosi.We wszystkich państwach, nie może mizernysatrapa, jak go zowią, sądzić we wsi jurysdykcjiswojej, póki nie będzie licentiatus in jure37.U naslada wójt, ledwo czytać umie, dekretując na śmierć,szafuje życiem ludzkim! Wiem, że tu na to siłusarknie, którzy mieliby pro laesione suae immuni-tatis38, gdyby musieli z poddanymi swymi się są-dzić; ale cóż rzeką na to, kiedy najwielowładniejsimonarchowie nie uchodzą sądu z najlichszym wswem państwie poddanym? Ten ile razy czuje siębyć ukrzywdzonym, sądzi się z królem w parla-mencie, który sacrosancte39 dekret obserwując,poddaje mu się przegrając sprawę.Co i na tomówić, że jeżeli nasza szlachecka kondycja niedyspensuje nas od poddaństwa rzeczypospolitej, ajakoż może być compatibile40, żebym był abso-lutnym panem nad chłopem i poddanym oraz rze-czypospolitej, która nie traci dla tego jus dominii41w mojem dziedzictwie, żem jest dziedzicem? Zgoładespoticum dominium42 potestati43 rzeczypospoli-tej, która im większa, tym bezpieczniejszawolności prerogatywa; non item44 co do ekonomii,w której cała dependencja należy panu od chłopa.Racja tego naturalna.Jestem dominus fundi45, naktórym osadzam chłopa, z obowiązkiem doróżnych powinności, czy w czynszach, czy wrobociznie; jest to contractus mutuus46, na który razchłop pozwoliwszy, nie może mieć sobie zakrzywdę wypełniając swoje obligacją, byle jąwypełniwszy był pewien, że co sobie przy temzarobi, będzie mógł dzieciom zostawić, i byle subtitulo47 niewolniczego poddaństwa, nie wolno gobyło przymuszać zostać w mojej wsi, kiedy u sąsiada znajdzie w osiadłościlepszą kondycją.Jeżeli to zda się być possessori praejudiciosum48,proszę reflektować się, że przy alternatywie nic sięnie traci; bo jeżeli memu chłopu byłoby wolnoprzenieść się do sąsiada, mógłby się zapewne spo-dziewać, że cudzy chłop, przy takiej powszechnejwolności, przyjdzie do mnie na jego miejsce [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl centka.pev.pl
.Jakoż w każ-dej akcji, przy wolności znajduje się ochota, przyochocie emulacja, przy emulacji doskonałość.Dlatego też nie mamy ani manufaktur bogacącychpaństwo, ani rzemiosł rozmaitych dopowszechnego zażywania i wygody życia; trzeba to wszystko zcudzych krajów sprowadzać, siebie ubożąc, a cu-dze commercia23 bogacąc.Pomiarkowała Opatrzność boska wszystkie kon-dycje, z tą proporcją, że każdy według niej żyćmoże; jednym dała przy urodzeniu różne talenta donabycia fortuny; inszym sposobność do susten-tacji; jedni przez pracę ubogich się bogacą, ubodzyzaś przez potrzebę bogatych się konserwują.Azatem należy mieć staranie o ich konserwacji,nagradzając owszem to, co im natura ujęła.Niepowinniśmy cierpieć ich mizerii, w którejśmy sięsami porodzić mogli; ta zaś mizeria przez nic bar-dziej się nie wydaje, jako naprzód przez to, żechłopa żadna sprawiedliwość nie ubezpiecza, ani wżyciu, ani w jego dobytku.Pryncypalna obligacja gubernii24 jest, obmyślećsecuritatem25 każdemu ziemianinowi; chłop jej unas żadnej nie ma, kiedy pan jego często z pasjialbo zawziętości, bez sądu, proprio nutu26, możekazać stracić poddanego, czego najudzielniejszymonarcha nie czyni, największego winowajcę niekarząc życiem, tylko per viam ordinariam legitimijudicii27.Są insze jura dominii28 dziedzica nad pod-danym, których, uchowaj Boże ,nie tykam; ale codo sprawiedliwości ditinquo29, że ją może admini-strare30 każdy w swoich dobrach, ale te sądy party-kularne nie powinnyby być, tylko primae instan-tiae31, z których żeby apelować się godziło do są-dów grodzkich i trybunału, które są subsellia32władzę rzeczypospolitej reprezentujące, ponieważta sama ma jus gladii, et potestatem definitivam33 wsądach; od których jeżeli sam szlachcic depen-det34, a za cóż im jego poddany nie ma subesse35?który primitive36 jest poddany Rzeczypospolitej, żeby mógł krzywdy swojej dochodzić, kiedy ją nie-słusznie ponosi.We wszystkich państwach, nie może mizernysatrapa, jak go zowią, sądzić we wsi jurysdykcjiswojej, póki nie będzie licentiatus in jure37.U naslada wójt, ledwo czytać umie, dekretując na śmierć,szafuje życiem ludzkim! Wiem, że tu na to siłusarknie, którzy mieliby pro laesione suae immuni-tatis38, gdyby musieli z poddanymi swymi się są-dzić; ale cóż rzeką na to, kiedy najwielowładniejsimonarchowie nie uchodzą sądu z najlichszym wswem państwie poddanym? Ten ile razy czuje siębyć ukrzywdzonym, sądzi się z królem w parla-mencie, który sacrosancte39 dekret obserwując,poddaje mu się przegrając sprawę.Co i na tomówić, że jeżeli nasza szlachecka kondycja niedyspensuje nas od poddaństwa rzeczypospolitej, ajakoż może być compatibile40, żebym był abso-lutnym panem nad chłopem i poddanym oraz rze-czypospolitej, która nie traci dla tego jus dominii41w mojem dziedzictwie, żem jest dziedzicem? Zgoładespoticum dominium42 potestati43 rzeczypospoli-tej, która im większa, tym bezpieczniejszawolności prerogatywa; non item44 co do ekonomii,w której cała dependencja należy panu od chłopa.Racja tego naturalna.Jestem dominus fundi45, naktórym osadzam chłopa, z obowiązkiem doróżnych powinności, czy w czynszach, czy wrobociznie; jest to contractus mutuus46, na który razchłop pozwoliwszy, nie może mieć sobie zakrzywdę wypełniając swoje obligacją, byle jąwypełniwszy był pewien, że co sobie przy temzarobi, będzie mógł dzieciom zostawić, i byle subtitulo47 niewolniczego poddaństwa, nie wolno gobyło przymuszać zostać w mojej wsi, kiedy u sąsiada znajdzie w osiadłościlepszą kondycją.Jeżeli to zda się być possessori praejudiciosum48,proszę reflektować się, że przy alternatywie nic sięnie traci; bo jeżeli memu chłopu byłoby wolnoprzenieść się do sąsiada, mógłby się zapewne spo-dziewać, że cudzy chłop, przy takiej powszechnejwolności, przyjdzie do mnie na jego miejsce [ Pobierz całość w formacie PDF ]