[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tym bardzie, e pada u niegodziwna liczba 1260 gwardzistów.Czy przypadkiem nie dopisa o jedno zero zaduo? Jeeli tak to mona by przyj obie liczby za tosame (120 i 126).JednoczeSnie móg Maskiewicz podkoloryzowa skal ataków na kompani (?)gwardzistów i ich opór i dlatego nie spotykamy o nich wzmianki u Osiskiego.Tawersja pasuje chyba bardziej do podjtej ju decyzji o odwrocie.Piesze jednostkimusiay odejS wczeSniej i zrozumiae, e jazda osaniaa ten odwrót; pozostawionochyba tylko kompani piechoty pod dowództwem Osiskiego.Jeeli rzeczywiSciejakiS czas strzega brodu to musiano j wkrótce od niego cofn, bowiem w czasiegównego ataku broni go ju dragonia Dominika Zasawskiego165.Reszta jazdy163B.Maskiewicz, dz.cyt., s.253.164E.Razin, Historia sztuki wojennej, t.3.s.278-86.165Moliwe, e usiuj zbyt karkoomnie pogodzi oba opisy bitwy.Jednak, moim zdaniem,informacje nie wykluczaj si, s tylko nie do koca zrozumiae.Zbyt istotny jest u B.Maskiewicza udzia gwardii w obronie brodu, aby go zlekceway.Czy po latach mógpomiesza wydarzenia pierwszego i trzeciego dnia walk? Nie mona tego wykluczy, ale 46 Teka Historyka 12 (1998) ukasz DECbya zapewne odsunita nieco od rzeki.Krzysztof Korycki zajmowa praweskrzydo, ksie lewe.Janusz Tyszkiewicz, wedug Tomkiewicza i Encyklopediiwojskowej sta wraz z Koryckim.Biorc pod uwag dysproporcj si tych trzechoddziaów nie jest to wykluczone, ale xróda nie daj jednoznacznej odpowiedzi.Kompania piechoty mogaby zaj centrum, zgodnie z polsk sztuk wojenn.Nie wydaje si by odesano j Sladem taboru, poniewa u Osiskiego widzimy jpod koniec bitwy.Krzywonos umieSci tabor pod siln oson piechoty na prawym skrzydlenaprzeciwko Koryckiego, zapewne w trójktnym szyku bojowym166 ; lewe skrzydo,szeroko rozpostarte, zaja reszta wojsk.Widacki, Tomkiewicz i Encyklopediawojskowa twierdz, e bya to jazda, ponadto, e centrum zaja artyleria.Niemog tej tezy wykluczy, chciabym jednak postawi dwa pytania: czemu miaobysuy takie uszykowanie wojska z piechot na jednym skrzydle, a jazd na drugim?Nie byo to w guScie wodzów kozackich, co jest zrozumiae gdy wexmiemy poduwag rón jakoS tych rodzajów wojsk w siach kozackich.Sama jazda niemiaa wielkich szans w starciu z wyborn konnic polsk.JednoczeSnie musiaaby osabiona, bowiem z czego móg si skada oddzia wysany na tyy wojskpolskich? Zapewne z konnicy, zaleao przecie na szybkoSci dziaania.Ponadto,jak wspomniaem, ten rodzaj wojsk nie móg by zbyt duy w powstaczej armii.Nie chc sprawy rozstrzyga, tylko zaznaczy moje wtpliwoSci.MySl, e obaskrzyda stanowia przede wszystkim piechota.Mona by postawi jeszcze jednhipotez: na prawym, otaborzonym skrzydle znalaza si piechota zaporoska(Kozacy), a na lewym wojsko chopskie.Wskazywa moe na to zarówno sposóbwalki tabor, jak i sukcesy obu skrzyde w toku bitwy.Artyleria moe rzeczywiSciezajmowaa centrum ugrupowania.Pod jej ogniem, wspieranym pewnie przez ta-bor zaamali si dragoni strzegcy przeprawy.Opór ich nie móg trwa dugo.Nieprzyjaciel przystpi do przeprawy.Za rad Janusza Tyszkiewicza dano impole.Intencje byy oczywiste: saba sia ogniowa uniemoliwia obron rzeki, copokaza przykad dragonii, naleao zatem zastosowa ulubion form staropolskiejsztuki wojennej czyli szar kawalerii na Swieo przeprawione siy wroga.OczywiScie nie dano si im przeprawi wszystkim.Maskiewicz pisze, e wpierwszym rzucie przebyo rzek kilkanaScie tysicy ludzi.Ten oddzia wspieranyby ogniem dzia, które jak wynika z relacji Maskiewicza te si przeprawiy.Uderzyli zatem na lewe skrzydo pod Koryckim.Zapewne wtedy o li stakie podejScie postawioby w ogóle pod znakiem zapytania wartoS relacji Maskiewiczajako xróda.166E.Razin, dz.cyt., s.285. Bit.Teka Historyka 12 (1998) 47jak to ujmuje Osiski i skoczyli na wroga ca lini pozostawiajc odwód, pewniemidzy innymi kompani gwardyjsk.Nie wiem czy zastosowano typowy (wg J.Wimmera) szyk polskiej jazdy, tzn.husarii w pierwszym szeregu wspieranej przezlejsze znaki.W tym wypadku trzeba by ja podzieli na bardzo mae szwadronyze wzgldu na stosunek iloSciowy do pancernych, w zwizku z czym wydaje sito wtpliwe.Szara przypara nieprzyjaciela do rzeki, wydaje si te, e wepchnitodo niej z powrotem lewe skrzydo.Jednak tabor na prawym skrzydle i artyleria wcentrum wytrzymay szar.Naciwszy wrogów jazda musiaa si cofn.Wytraciwszy impet nic nie moga zdziaa w ogniu taboru i artylerii, które umocniysi na zdobytym brzegu.Zdobyto 4 dziaa (wg Maskiewicza 5), organki (wgMaskiewicza 2) i 2 hakownice.Obaj autorzy zgadzaj si, e z braku piechoty niemona byo mySle o zdobyciu taboru.Jeeli dobrze rozumiem sowa Osiskiego,to próbowano tego dokona obchodzc od zachodu tabor kompani piechoty,która skorzystaa z koni jezdnych ksicia (konie po polegych? uyczone piechuromprzez jexdxców? po 2 ludzi na konia?).Próba ta jednak nie powioda si.SamuelOsiski pisze o jeszcze jednym ataku jazdy na nieprzyjaciela, który zakoczy sipodobnie jak pierwszy: zadaniem pewnych strat Kozakom, pewnie z lewego,sabszego skrzyda.Potem oddziay polskie wycofay si Sladem piechoty doKulczyna.Wedle Maskiewicza byy w sumie trzy ataki.Midzy drugim, a trzecimpoleg od kuli porucznik ksicej nadwornej chorgwi kozackiej Kurosz.Maskiewicz dodaje jeszcze, e wezwano z powrotem piechot aby wraz z nizdoby tabor.Pono widzc to Kozacy wielce strwoeni ju chcieli wydaniemKrzywonosa okupi ycie, jednak znowu i otli wojewodyTyszkiewicza uniemoliwiy ostateczny triumf i jazda odstpia.Epizodu tego nieznajdziemy u Osiskiego i, moim zdaniem, nie brzmi on prawdopodobnie.SkdKozacy mieli si dowiedzie, e posano po piechot? Co mogo groziKrzywonosowi, zwyciskiemu przecie? Ta kolejna skarga Maskiewicza nawojewod Tyszkiewicza ju wydaje si nudna.Wojewoda kijowski przecie Smiaosobie poczyna w bitwie.Ten epizod moe by odbiciem jakichS sporów midzydowódcami.Moe to wojewoda kijowski opar si jakimS nierozsdnym pomysomksicia i std niech Maskiewicza.Sprawa ta jednak moe by tylkoprzedmiotem domysów.Sam ksie poda póxniej jako przyczyn wycofania siz pod Konstantynowa niemoliwoS powstrzymania wojsk kozackich167 , a t jegoargumentacj potwierdzaj i inne xróda168.Moemy wic raczej uzna zarzutyMaskiewicza pod adresem wojewody za niesuszne.167J.Michaowski, dz.cyt., nr 54, s.101-141.168Tame, nr 52, s.97-98; nr 61, s.156-158. 48 Teka Historyka 12 (1998) ukasz DECStraty kozackie wedug Albrychta Stanisawa Radziwia wyniosy 10 tys.ludzi169 , wedug Maskiewicza 15 tys.170 i s to jedyne wzmianki na ten temat,jakie znalazem w xródach.PoSród historyków tylko Widacki ogranicza si dozanegowania wysokoSci podanej przez Maskiewicza171 , inni nie pisz nic.StratyrzeczywiScie mogy by spore.Trzeba byo najpierw z trudem zdoby przyczóki,a potem utrzyma je, odpierajc kilka ataków.Mimo to moim zdaniem, takeliczba podana przez Radziwia jest zbyt wysoka i raczej zamyka si w sumieponiej 10 tys.Wraz ze stratami pierwszego dnia, chyba mniej wicej podobnymi(moe troch niszymi), wynosiaby 6-8 tys.czyli midzy 15 a 20% caych si.Byaby wic nie maa.Zaznaczam jednak, e s to tylko moje spekulacje.sist i i o l i172 napisa niejaki Chemski w liScie datowanym na 31lipca, zatem ledwie kilka dni po bitwie.Dysponowa jednak informacjami z drugiejrki.Z kolei Maskiewicz pisze o 100 zabitych.Ta liczba jest stanowczo za maa.Pewne straty musiaa ponieS gwardia bronica rzeki, po niej dragonia na tejsamej pozycji, a take jazda w trzech atakach na tabor [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl centka.pev.pl
.Tym bardzie, e pada u niegodziwna liczba 1260 gwardzistów.Czy przypadkiem nie dopisa o jedno zero zaduo? Jeeli tak to mona by przyj obie liczby za tosame (120 i 126).JednoczeSnie móg Maskiewicz podkoloryzowa skal ataków na kompani (?)gwardzistów i ich opór i dlatego nie spotykamy o nich wzmianki u Osiskiego.Tawersja pasuje chyba bardziej do podjtej ju decyzji o odwrocie.Piesze jednostkimusiay odejS wczeSniej i zrozumiae, e jazda osaniaa ten odwrót; pozostawionochyba tylko kompani piechoty pod dowództwem Osiskiego.Jeeli rzeczywiSciejakiS czas strzega brodu to musiano j wkrótce od niego cofn, bowiem w czasiegównego ataku broni go ju dragonia Dominika Zasawskiego165.Reszta jazdy163B.Maskiewicz, dz.cyt., s.253.164E.Razin, Historia sztuki wojennej, t.3.s.278-86.165Moliwe, e usiuj zbyt karkoomnie pogodzi oba opisy bitwy.Jednak, moim zdaniem,informacje nie wykluczaj si, s tylko nie do koca zrozumiae.Zbyt istotny jest u B.Maskiewicza udzia gwardii w obronie brodu, aby go zlekceway.Czy po latach mógpomiesza wydarzenia pierwszego i trzeciego dnia walk? Nie mona tego wykluczy, ale 46 Teka Historyka 12 (1998) ukasz DECbya zapewne odsunita nieco od rzeki.Krzysztof Korycki zajmowa praweskrzydo, ksie lewe.Janusz Tyszkiewicz, wedug Tomkiewicza i Encyklopediiwojskowej sta wraz z Koryckim.Biorc pod uwag dysproporcj si tych trzechoddziaów nie jest to wykluczone, ale xróda nie daj jednoznacznej odpowiedzi.Kompania piechoty mogaby zaj centrum, zgodnie z polsk sztuk wojenn.Nie wydaje si by odesano j Sladem taboru, poniewa u Osiskiego widzimy jpod koniec bitwy.Krzywonos umieSci tabor pod siln oson piechoty na prawym skrzydlenaprzeciwko Koryckiego, zapewne w trójktnym szyku bojowym166 ; lewe skrzydo,szeroko rozpostarte, zaja reszta wojsk.Widacki, Tomkiewicz i Encyklopediawojskowa twierdz, e bya to jazda, ponadto, e centrum zaja artyleria.Niemog tej tezy wykluczy, chciabym jednak postawi dwa pytania: czemu miaobysuy takie uszykowanie wojska z piechot na jednym skrzydle, a jazd na drugim?Nie byo to w guScie wodzów kozackich, co jest zrozumiae gdy wexmiemy poduwag rón jakoS tych rodzajów wojsk w siach kozackich.Sama jazda niemiaa wielkich szans w starciu z wyborn konnic polsk.JednoczeSnie musiaaby osabiona, bowiem z czego móg si skada oddzia wysany na tyy wojskpolskich? Zapewne z konnicy, zaleao przecie na szybkoSci dziaania.Ponadto,jak wspomniaem, ten rodzaj wojsk nie móg by zbyt duy w powstaczej armii.Nie chc sprawy rozstrzyga, tylko zaznaczy moje wtpliwoSci.MySl, e obaskrzyda stanowia przede wszystkim piechota.Mona by postawi jeszcze jednhipotez: na prawym, otaborzonym skrzydle znalaza si piechota zaporoska(Kozacy), a na lewym wojsko chopskie.Wskazywa moe na to zarówno sposóbwalki tabor, jak i sukcesy obu skrzyde w toku bitwy.Artyleria moe rzeczywiSciezajmowaa centrum ugrupowania.Pod jej ogniem, wspieranym pewnie przez ta-bor zaamali si dragoni strzegcy przeprawy.Opór ich nie móg trwa dugo.Nieprzyjaciel przystpi do przeprawy.Za rad Janusza Tyszkiewicza dano impole.Intencje byy oczywiste: saba sia ogniowa uniemoliwia obron rzeki, copokaza przykad dragonii, naleao zatem zastosowa ulubion form staropolskiejsztuki wojennej czyli szar kawalerii na Swieo przeprawione siy wroga.OczywiScie nie dano si im przeprawi wszystkim.Maskiewicz pisze, e wpierwszym rzucie przebyo rzek kilkanaScie tysicy ludzi.Ten oddzia wspieranyby ogniem dzia, które jak wynika z relacji Maskiewicza te si przeprawiy.Uderzyli zatem na lewe skrzydo pod Koryckim.Zapewne wtedy o li stakie podejScie postawioby w ogóle pod znakiem zapytania wartoS relacji Maskiewiczajako xróda.166E.Razin, dz.cyt., s.285. Bit.Teka Historyka 12 (1998) 47jak to ujmuje Osiski i skoczyli na wroga ca lini pozostawiajc odwód, pewniemidzy innymi kompani gwardyjsk.Nie wiem czy zastosowano typowy (wg J.Wimmera) szyk polskiej jazdy, tzn.husarii w pierwszym szeregu wspieranej przezlejsze znaki.W tym wypadku trzeba by ja podzieli na bardzo mae szwadronyze wzgldu na stosunek iloSciowy do pancernych, w zwizku z czym wydaje sito wtpliwe.Szara przypara nieprzyjaciela do rzeki, wydaje si te, e wepchnitodo niej z powrotem lewe skrzydo.Jednak tabor na prawym skrzydle i artyleria wcentrum wytrzymay szar.Naciwszy wrogów jazda musiaa si cofn.Wytraciwszy impet nic nie moga zdziaa w ogniu taboru i artylerii, które umocniysi na zdobytym brzegu.Zdobyto 4 dziaa (wg Maskiewicza 5), organki (wgMaskiewicza 2) i 2 hakownice.Obaj autorzy zgadzaj si, e z braku piechoty niemona byo mySle o zdobyciu taboru.Jeeli dobrze rozumiem sowa Osiskiego,to próbowano tego dokona obchodzc od zachodu tabor kompani piechoty,która skorzystaa z koni jezdnych ksicia (konie po polegych? uyczone piechuromprzez jexdxców? po 2 ludzi na konia?).Próba ta jednak nie powioda si.SamuelOsiski pisze o jeszcze jednym ataku jazdy na nieprzyjaciela, który zakoczy sipodobnie jak pierwszy: zadaniem pewnych strat Kozakom, pewnie z lewego,sabszego skrzyda.Potem oddziay polskie wycofay si Sladem piechoty doKulczyna.Wedle Maskiewicza byy w sumie trzy ataki.Midzy drugim, a trzecimpoleg od kuli porucznik ksicej nadwornej chorgwi kozackiej Kurosz.Maskiewicz dodaje jeszcze, e wezwano z powrotem piechot aby wraz z nizdoby tabor.Pono widzc to Kozacy wielce strwoeni ju chcieli wydaniemKrzywonosa okupi ycie, jednak znowu i otli wojewodyTyszkiewicza uniemoliwiy ostateczny triumf i jazda odstpia.Epizodu tego nieznajdziemy u Osiskiego i, moim zdaniem, nie brzmi on prawdopodobnie.SkdKozacy mieli si dowiedzie, e posano po piechot? Co mogo groziKrzywonosowi, zwyciskiemu przecie? Ta kolejna skarga Maskiewicza nawojewod Tyszkiewicza ju wydaje si nudna.Wojewoda kijowski przecie Smiaosobie poczyna w bitwie.Ten epizod moe by odbiciem jakichS sporów midzydowódcami.Moe to wojewoda kijowski opar si jakimS nierozsdnym pomysomksicia i std niech Maskiewicza.Sprawa ta jednak moe by tylkoprzedmiotem domysów.Sam ksie poda póxniej jako przyczyn wycofania siz pod Konstantynowa niemoliwoS powstrzymania wojsk kozackich167 , a t jegoargumentacj potwierdzaj i inne xróda168.Moemy wic raczej uzna zarzutyMaskiewicza pod adresem wojewody za niesuszne.167J.Michaowski, dz.cyt., nr 54, s.101-141.168Tame, nr 52, s.97-98; nr 61, s.156-158. 48 Teka Historyka 12 (1998) ukasz DECStraty kozackie wedug Albrychta Stanisawa Radziwia wyniosy 10 tys.ludzi169 , wedug Maskiewicza 15 tys.170 i s to jedyne wzmianki na ten temat,jakie znalazem w xródach.PoSród historyków tylko Widacki ogranicza si dozanegowania wysokoSci podanej przez Maskiewicza171 , inni nie pisz nic.StratyrzeczywiScie mogy by spore.Trzeba byo najpierw z trudem zdoby przyczóki,a potem utrzyma je, odpierajc kilka ataków.Mimo to moim zdaniem, takeliczba podana przez Radziwia jest zbyt wysoka i raczej zamyka si w sumieponiej 10 tys.Wraz ze stratami pierwszego dnia, chyba mniej wicej podobnymi(moe troch niszymi), wynosiaby 6-8 tys.czyli midzy 15 a 20% caych si.Byaby wic nie maa.Zaznaczam jednak, e s to tylko moje spekulacje.sist i i o l i172 napisa niejaki Chemski w liScie datowanym na 31lipca, zatem ledwie kilka dni po bitwie.Dysponowa jednak informacjami z drugiejrki.Z kolei Maskiewicz pisze o 100 zabitych.Ta liczba jest stanowczo za maa.Pewne straty musiaa ponieS gwardia bronica rzeki, po niej dragonia na tejsamej pozycji, a take jazda w trzech atakach na tabor [ Pobierz całość w formacie PDF ]