[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ibn Chaldun dokonuje w niej analizy kształtowania się społe- czeństw oraz opisuje warunki wpływające na ich rozwój.Dokonuje też oceny do-tychczasowej historiografii arabskiej: Często historycy, interpretatorzy Koranu i ima-mowie zajmuj ący się przekazywaniem wiedzy popełniali błędy w opowieściach i re-lacjonowanych wydarzeniach, ponieważ pisząc je, ograniczali się jedynie do prze-kazu, nie zwracali natomiast uwagi na przyczyny, nie porównywali jednych wyda-rzeń z drugimi im podobnymi, nie przykładali do nich miary nauki, nie zastanawialisię nad naturą rzeczy, nie osądzali i nie badali przekazywanych informacji.W rezul-tacie odeszli od prawdy, błądzili po pustyni zmyśleń i błędów."25U zródeł rozwoju historycznego Ibn Chaldun widzi najprostszą formę organiza-cji: plemienną społeczność beduińską.Pokazuje, jak z takiej prostej społecznościrozwijają się bardziej złożone formy.Dla potrzeb swojego opisu tworzy specjalnepojęcia, a mianowicie: asabijja - więz społeczna, wazi - czynnik (lub osoba) po-wstrzymujący agresywność, nu 'ara - gotowość do współdziałania.O tym, jak tekategorie celnie ujmujądzieje przedmuzułmańskich Arabów, świadczy fakt, że możnai dziś za ich pomocą opisywać tamten świat.Dlatego posłużyłem się nimi, ukazującw rozdziale piątym procesy rządzące światem arabskich koczowników.346Rozdział trzydziesty pierwszyZ formą organizacji społecznej wiąże się system władzy.Jest on uzależniony odkonkretnych warunków ekologicznych, społecznych i historycznych - one to decy-dująo jej różnorodności.Jej kształtowanie Ibn Chaldun ukazuje jako proces dosko-nalenia się od najprostszych (i najszlachetniejszych) form po najbardziej złożone.Ze społeczeństwa beduińskiego wyrasta władza królewska, a społeczeństwa orga-nizują się w państwa władane przez dynastie.Ale te z czasem ulegają zepsuciu,korupcji i rozpadają się, ustępując miejsca następnym.W tym cyklu społeczeństwobeduińskie jest punktem powrotu i odradzania się.Najdoskonalsza jest władza po-chodząca od Boga, czyli w islamie kalifat.Zwykła władza królewska miała pośled-niejszy charakter.Historia, zdaniem Ibn Chalduna, jest przede wszystkim nauką leżącą u podstawfilozofii i równie wielkąjak filozofia.26 Jako nauka historia opisuje społeczeństwa.Dlatego też myśli o społeczeństwie winny być punktem wyjścia wszelkich rozwa-żań historycznych.Przypatrując się dziejom Arabów, Ibn Chaldun wydzielił dwatypy społeczeństw: społeczeństwo koczowników27 i społeczeństwo ludzi osiadłych.Oba znacznie różnią się trybem życia, kulturą i etyką.Opozycja między nimi stano-wi siłę procesu historycznego.Za naturalny typ społeczeństwa Ibn Chaldun uznaje beduińskich koczowników.Beduini zaspokajają swoje podstawowe potrzeby i to jest treść ich życia: Nie ulegawątpliwości, że podstawowe potrzeby są pierwotniej sze niż wygody i luksusy i że jewyprzedzają, ponieważ potrzeby podstawowe są zródłem, z którego wywodzi sięluksus.Beduini są tymi, z których wywodzą się mieszkańcy miast i ludzie osiadli, sąod nich wcześniejsi.Pierwszą bowiem potrzebą człowieka jest zaspokajanie rzeczykoniecznych, a do luksusu i dobrobytu dochodzi się dopiero po osiągnięciu owychrzeczy koniecznych."28Ludność koczownicza upodobała sobie miasta, dąży więc od bardziej pierwot-nego do bardziej cywilizowanego statusu: Cywilizacja miejska (tamaddun29) jestcelem, do którego dąży każdy beduin".30Założenie, że ludność koczownicza jest pierwotna, pociąga za sobą pewne kon-sekwencje, a mianowicie uznanie życia koczowniczego za czystsze", doskonalszeod życia osiadłego, miejskiego.Beduini są, zdaniem Ibn Chalduna, ucieleśnieniemwszelkich zalet.Nie jest to idea nowa; już Abu Hajjan at-Tauhidi twierdził, że życie beduinówwyprzedza życie ludzi osiadłych: Beduini (Al-Arab) znajdują się w najlepszej sytu-acji i najlepiej żyją, zwłaszcza gdy niebo jest dla nich szczodre, a gwiazdy im sprzy-jają."31 I dalej At-Tauhidi niemal już w stylu Kochanowskiego rozpisuje się na te-mat zalet życia beduińskiego, podkreślając szlachetność, gościnność i wspaniało-myślność beduinów.32Ta opinia nie mogła Ibn Chaldunowi wystarczyć, skoro wszędzie poszukiwał zródeł, przyczyn i mechanizmów zjawisk.Twierdząc, że społeczeństwo beduińskiejest obiektywnie lepsze od miejskiego, bardziej naturalne, przyczyn takiego stanurzeczy szukał w asabijji, o której pisałem już w rozdziale piątym.Termin ten różnieWielcy epigoni' Ibn Tajmijja i Ibn Chaldun347jest interpretowany, m.in.jako pojęcie natury społecznej oznaczające ducha gru-powego, solidarność społeczną, a także jako siłę życiową, kompleks sił duchowychdecydujących o zespoleniu się ludzi w społeczność w celu podejmowania działańpaństwotwórczych.Asabijja, rozumiana jako siła duchowa rozwinięta z ducha ple-miennego, nie przerodziła się jednak w poczucie narodowe, ponieważ ludom Wscho-du, ze względu na ich partykularyzm, takie pojęcia są obce.Asabijja, zasada organizująca społeczeństwo w pierwszej fazie jego rozwoju,jest polityczną podstawą społeczeństwa wiejskiego lub beduińskiego, a zatem od-powiada pojęciu władzy państwa w społeczeństwie miejskim.Genetycznie zresztąwładza typu miejskiego wiąże się z asabijją.Gdy beduini dążą do miasta, wówczascharakterystyczna dla ich społeczności asabijją przekształca się we władzę (mulk).Jeden z rozdziałów swojej Mukaddimy Ibn Chaldun poświęcił temu procesowii zatytułował: O tym, że celem, do którego zmierza asabijją, jest władza".33Proces ten opisuje następująco: Stwierdziliśmy wyżej, że dzięki asabijji możeistnieć ochrona, obrona, atakowanie oraz wszystko, co umożliwia działania zespoło-we.Stwierdziliśmy też wyżej, że ludzie z powodu swojej ludzkiej natury w każdymwspólnym działaniu potrzebuj ą jakiegoś przywódcy34, który jednych potrafi oddzie-lić od drugich.Winien panować nad ludzmi dzięki tej właśnie asabijji, bez niej bo-wiem nie miałby nad nimi władzy.Takie panowanie to władza, która jednak jestczymś więcej od przywództwa (ri 'asa), przywództwo bowiem jest panowaniem(sudud) wymagającym posłuszeństwa, ale nie dopuszczającym przemocy.Nato-miast władza jest sprawowana dzięki przemocy i narzucaniu woli.Kto ma do swo-jej dyspozycji asabijję, zyska posłuszeństwo ludzi wobec siebie, w związku z czymbędzie dążył do tego, by zdobyć jeszcze większą władzę.Nie odstąpi od tego, takabowiem jest natura człowieka.Ale władzę może osiągnąć jedynie dzięki asabijji: toona sprawi, że ludzie będą mu posłuszni.Jak z tego widać, celem asabijj i j est narzu-canie władzy.35Władza jest więc naturalną cechą życia społecznego w cywilizacji miejskiej: Państwo i władza są dla życia społecznego tym samym, czym jest forma dla ma-terii.A w filozofii stwierdzono, że formy nie da się oddzielić od materii.Dlatego niemożna sobie wyobrazić państwa bez życia społecznego, tak samo jak nie możnasobie wyobrazić życia społecznego bez państwa."36Omawiając asabijję, Ibn Chaldun wyraznie mówi, że jest ona naturalnym dąże-niem ludzkości od początków istnienia, wywodzi się bowiem z więzów krwi (na-sab). Kiedy więzy krwi zostaną zatarte ( [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl centka.pev.pl
.Ibn Chaldun dokonuje w niej analizy kształtowania się społe- czeństw oraz opisuje warunki wpływające na ich rozwój.Dokonuje też oceny do-tychczasowej historiografii arabskiej: Często historycy, interpretatorzy Koranu i ima-mowie zajmuj ący się przekazywaniem wiedzy popełniali błędy w opowieściach i re-lacjonowanych wydarzeniach, ponieważ pisząc je, ograniczali się jedynie do prze-kazu, nie zwracali natomiast uwagi na przyczyny, nie porównywali jednych wyda-rzeń z drugimi im podobnymi, nie przykładali do nich miary nauki, nie zastanawialisię nad naturą rzeczy, nie osądzali i nie badali przekazywanych informacji.W rezul-tacie odeszli od prawdy, błądzili po pustyni zmyśleń i błędów."25U zródeł rozwoju historycznego Ibn Chaldun widzi najprostszą formę organiza-cji: plemienną społeczność beduińską.Pokazuje, jak z takiej prostej społecznościrozwijają się bardziej złożone formy.Dla potrzeb swojego opisu tworzy specjalnepojęcia, a mianowicie: asabijja - więz społeczna, wazi - czynnik (lub osoba) po-wstrzymujący agresywność, nu 'ara - gotowość do współdziałania.O tym, jak tekategorie celnie ujmujądzieje przedmuzułmańskich Arabów, świadczy fakt, że możnai dziś za ich pomocą opisywać tamten świat.Dlatego posłużyłem się nimi, ukazującw rozdziale piątym procesy rządzące światem arabskich koczowników.346Rozdział trzydziesty pierwszyZ formą organizacji społecznej wiąże się system władzy.Jest on uzależniony odkonkretnych warunków ekologicznych, społecznych i historycznych - one to decy-dująo jej różnorodności.Jej kształtowanie Ibn Chaldun ukazuje jako proces dosko-nalenia się od najprostszych (i najszlachetniejszych) form po najbardziej złożone.Ze społeczeństwa beduińskiego wyrasta władza królewska, a społeczeństwa orga-nizują się w państwa władane przez dynastie.Ale te z czasem ulegają zepsuciu,korupcji i rozpadają się, ustępując miejsca następnym.W tym cyklu społeczeństwobeduińskie jest punktem powrotu i odradzania się.Najdoskonalsza jest władza po-chodząca od Boga, czyli w islamie kalifat.Zwykła władza królewska miała pośled-niejszy charakter.Historia, zdaniem Ibn Chalduna, jest przede wszystkim nauką leżącą u podstawfilozofii i równie wielkąjak filozofia.26 Jako nauka historia opisuje społeczeństwa.Dlatego też myśli o społeczeństwie winny być punktem wyjścia wszelkich rozwa-żań historycznych.Przypatrując się dziejom Arabów, Ibn Chaldun wydzielił dwatypy społeczeństw: społeczeństwo koczowników27 i społeczeństwo ludzi osiadłych.Oba znacznie różnią się trybem życia, kulturą i etyką.Opozycja między nimi stano-wi siłę procesu historycznego.Za naturalny typ społeczeństwa Ibn Chaldun uznaje beduińskich koczowników.Beduini zaspokajają swoje podstawowe potrzeby i to jest treść ich życia: Nie ulegawątpliwości, że podstawowe potrzeby są pierwotniej sze niż wygody i luksusy i że jewyprzedzają, ponieważ potrzeby podstawowe są zródłem, z którego wywodzi sięluksus.Beduini są tymi, z których wywodzą się mieszkańcy miast i ludzie osiadli, sąod nich wcześniejsi.Pierwszą bowiem potrzebą człowieka jest zaspokajanie rzeczykoniecznych, a do luksusu i dobrobytu dochodzi się dopiero po osiągnięciu owychrzeczy koniecznych."28Ludność koczownicza upodobała sobie miasta, dąży więc od bardziej pierwot-nego do bardziej cywilizowanego statusu: Cywilizacja miejska (tamaddun29) jestcelem, do którego dąży każdy beduin".30Założenie, że ludność koczownicza jest pierwotna, pociąga za sobą pewne kon-sekwencje, a mianowicie uznanie życia koczowniczego za czystsze", doskonalszeod życia osiadłego, miejskiego.Beduini są, zdaniem Ibn Chalduna, ucieleśnieniemwszelkich zalet.Nie jest to idea nowa; już Abu Hajjan at-Tauhidi twierdził, że życie beduinówwyprzedza życie ludzi osiadłych: Beduini (Al-Arab) znajdują się w najlepszej sytu-acji i najlepiej żyją, zwłaszcza gdy niebo jest dla nich szczodre, a gwiazdy im sprzy-jają."31 I dalej At-Tauhidi niemal już w stylu Kochanowskiego rozpisuje się na te-mat zalet życia beduińskiego, podkreślając szlachetność, gościnność i wspaniało-myślność beduinów.32Ta opinia nie mogła Ibn Chaldunowi wystarczyć, skoro wszędzie poszukiwał zródeł, przyczyn i mechanizmów zjawisk.Twierdząc, że społeczeństwo beduińskiejest obiektywnie lepsze od miejskiego, bardziej naturalne, przyczyn takiego stanurzeczy szukał w asabijji, o której pisałem już w rozdziale piątym.Termin ten różnieWielcy epigoni' Ibn Tajmijja i Ibn Chaldun347jest interpretowany, m.in.jako pojęcie natury społecznej oznaczające ducha gru-powego, solidarność społeczną, a także jako siłę życiową, kompleks sił duchowychdecydujących o zespoleniu się ludzi w społeczność w celu podejmowania działańpaństwotwórczych.Asabijja, rozumiana jako siła duchowa rozwinięta z ducha ple-miennego, nie przerodziła się jednak w poczucie narodowe, ponieważ ludom Wscho-du, ze względu na ich partykularyzm, takie pojęcia są obce.Asabijja, zasada organizująca społeczeństwo w pierwszej fazie jego rozwoju,jest polityczną podstawą społeczeństwa wiejskiego lub beduińskiego, a zatem od-powiada pojęciu władzy państwa w społeczeństwie miejskim.Genetycznie zresztąwładza typu miejskiego wiąże się z asabijją.Gdy beduini dążą do miasta, wówczascharakterystyczna dla ich społeczności asabijją przekształca się we władzę (mulk).Jeden z rozdziałów swojej Mukaddimy Ibn Chaldun poświęcił temu procesowii zatytułował: O tym, że celem, do którego zmierza asabijją, jest władza".33Proces ten opisuje następująco: Stwierdziliśmy wyżej, że dzięki asabijji możeistnieć ochrona, obrona, atakowanie oraz wszystko, co umożliwia działania zespoło-we.Stwierdziliśmy też wyżej, że ludzie z powodu swojej ludzkiej natury w każdymwspólnym działaniu potrzebuj ą jakiegoś przywódcy34, który jednych potrafi oddzie-lić od drugich.Winien panować nad ludzmi dzięki tej właśnie asabijji, bez niej bo-wiem nie miałby nad nimi władzy.Takie panowanie to władza, która jednak jestczymś więcej od przywództwa (ri 'asa), przywództwo bowiem jest panowaniem(sudud) wymagającym posłuszeństwa, ale nie dopuszczającym przemocy.Nato-miast władza jest sprawowana dzięki przemocy i narzucaniu woli.Kto ma do swo-jej dyspozycji asabijję, zyska posłuszeństwo ludzi wobec siebie, w związku z czymbędzie dążył do tego, by zdobyć jeszcze większą władzę.Nie odstąpi od tego, takabowiem jest natura człowieka.Ale władzę może osiągnąć jedynie dzięki asabijji: toona sprawi, że ludzie będą mu posłuszni.Jak z tego widać, celem asabijj i j est narzu-canie władzy.35Władza jest więc naturalną cechą życia społecznego w cywilizacji miejskiej: Państwo i władza są dla życia społecznego tym samym, czym jest forma dla ma-terii.A w filozofii stwierdzono, że formy nie da się oddzielić od materii.Dlatego niemożna sobie wyobrazić państwa bez życia społecznego, tak samo jak nie możnasobie wyobrazić życia społecznego bez państwa."36Omawiając asabijję, Ibn Chaldun wyraznie mówi, że jest ona naturalnym dąże-niem ludzkości od początków istnienia, wywodzi się bowiem z więzów krwi (na-sab). Kiedy więzy krwi zostaną zatarte ( [ Pobierz całość w formacie PDF ]